Tháng 1-1959, Trung ương Đảng (khóa II) họp Hội nghị lần thứ 15 mở rộng, xác định đường lối và phương phápcách mạng miền Nam trong giai đoạn mới.

Thực hiện Nghị quyết TW 15, ngày 19-5- 1959, Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định xây dựng tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn nhằm chi viện sức người sức của của hậu phương lớn miền Bắc cho miền Nam thành đồng Tổ quốc.Quá trình xây dựng và phát triển đường chiến lược Trường Sơn trải qua nhiều giai đoạn, gắn liền với các thời kỳ phát triển của Cách mạng miền Nam. Lúc đầu, đường Trường Sơn mới chỉ là con đường mòn đi dọc phía Đông dãy Trường Sơn, luồn lách qua nhiều đồn bốt của địch. Với phương châm “đi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng”. Từ tháng 8-1959, những đoàn cán bộ và những chuyến hàng đầu tiên từ hậu phương miền Bắc qua đôi vai các chiến sĩ đã vượt Trường Sơn vào chiến trường miền Nam.

Tính đến cuối năm 1964, đã có khoảng 3.000 tấn vũ khí, hơn 40.000 cán bộ, chiến sĩ được đưa vào tăng cường cho cách mạng miền Nam. Về phương thức, vẫn lấy vận tải thô sơ, gùi thồ là chính, kết hợp vận tải cơ giới ở từng khu vực, tận dụng từng đoạn đường sông thuận lợi để vận tài đường thủy.

Từ năm 1965 đến năm 1972, đường Trường Sơn phát triển mạnh mẽ, tiến lên cơ giới hóa toàn tuyến nhằm vận tải quân sự. Từ năm 1965 đến 1968, 30 vạn cán bộ, chiến sĩ từ miền Bắc theo tuyến đường Trường Sơn vào các chiến trường miền Nam, góp phần đánh bại chiến lược chiến tranh cục bộ của Mỹ.

Năm 1969, Mỹ tăng cường đánh phá đường Trường Sơn bằng không quân gấp đôi so với năm 1968. Ta chủ trương giữ các đường 12, 20, 16, 18 và mở thêm các đường vòng tránh. Đến mùa khô năm 1970 tuyến đường ống xăng dầu từ miền Bắc vào tận chiến trường miền Nam bắt đầu hoạt động. Năm 1969, hai vạn tấn hàng các loại đã được chuyển vào miền Nam; năm 1970 khối lượng vận tải tăng lên bốn vạn tấn; năm 1971, tăng lên đến 6 vạn tấn.

Đầu tháng 2-1971, toàn bộ lực lượng chiến đấu trên mặt trận Đường 9 (Quảng Trị - Nam Lào đã lên đến 6 vạn người theo đường Trường Sơn vào đến mặt trận miền Nam Việt Nam. Từ khi mở đầu cho đến khi kết thúc chiến dịch, 8.000 tấn vật chất, trong đó có một nửa là vũ khí, đạn dược chi viện cho chiến trường miền Nam qua đường Trường Sơn.

Từ năm 1973-1975, sau chiến trường Đường 9 - Nam Lào, tuyến đường Trường Sơn hoàn toàn thông suốt, tiếp tục vận chuyển nguồn chi viện to lớn từ miền Bắc vào miền Nam, phục vụ kịp thời, có hiệu quả cho chiến dịch tiến công năm 1972 trên toàn miền Nam.

Đến cuối năm 1974, ta tập trung đầu tư lớn vào việc nâng cao chất lượng hệ thống đường Trường Sơn, xây dựng thêm 1.050 km đường mới để ô-tô có thể vận chuyển quân cho các chiến trường miền Nam. Đến đầu năm 1975, đường Trường Sơn có tổng chiều dài gần 20.000km, bao gồm 5 hệ trục dọc dài 6.810km, 21 hệ trục ngang dài 5.000km, 5 hệ thống đường vượt khẩu dài 700km, một hệ thống đường tránh dài 4.700km. Dọc theo đường Trường Sơn có hệ thống đường ống xăng dầu với tổng chiều dài 1.399km, 101 trạm bơm bảo đảm dự trữ và cấp phát xăng dầu cho các binh chủng kỹ thuật hành quân vào các mặt trận. Ngoài ra còn có 10.000km đường dây thông tin...

Điều đáng nói là trên tuyến đường Trường Sơn đã có 3.140km đường an toàn cho ô-tô hoạt động ban ngày trong điều kiện đánh phá ác liệt của máy bay Mỹ. Hơn 2 triệu lượt bộ đội, cán bộ vào ra chiến trường, hàng triệu tấn vũ khí, đạn dược, hàng hóa quân nhu... được vận chuyển phục vụ các chiến trường. Quân ta càng đánh càng thắng và kết thúc bằng cuộc tổng tấn công thắng lợi mùa xuân năm 1975.

Trong suốt 16 năm từ năm 1959- 1975, các chiến sĩ đường Trường Sơn đã trực tiếp chiến đấu khoảng 100 ngàn trận, tiêu diệt 16 ngàn quân địch, bắn rơi 2.455 máy bay các loại của Mỹ (trong đó có cả pháo đài bay B52, máy bay C130.

Trong cuộc chiến đấu một mất một còn với quân thù, bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến trên đường Trường Sơn cũng đã chịu nhiều tổn thất về người và phương tiện vật chất: Hơn 20.000 chiến sĩ hy sinh, hơn 30.000 người bị thương, 14.500 xe máy, 703 súng, pháo và hơn 90.000 tấn hàng hóa bị phá hủy. Ai đã có mặt một lần ở đường Trường Sơn hẳn sẽ hiểu rõ sự hy sinh, mất mát và sức chịu đựng vô bờ của một dân tộc ra trận đã trả giá như thế nào cho ngày chiến thắng.

Nếu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, con đường Trường Sơn là biểu hiện sinh động của khát vọng cháy bỏng về một nền độc lập tự do, thống nhất Tổ quốc của dân tộc Việt Nam, thì trong thời bình, đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh là con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Và cũng trên tuyến đường này, các công trình mới đang được xây dựng, cải tạo, nhằm biến đường Hồ Chí Minh thành một mạch xương sống mới, mang sứ mạng mới của thời kỳ xây dựng, phát triển đất nước. Nghị quyết số 38 của Quốc hội đã quyết định xây dựng đường Hồ Chí Minh thành công trình trọng điểm quốc gia với tổng chiều dài toàn tuyến 3.167 km, kéo dài từ Pác Bó (Cao Bằng) đến tận Đất Mũi Cà Mau, đi qua 30 tỉnh, thành phố.

Tuyến đường chiến lược này hình thành trục xuyên Việt thứ 2, bên cạnh Quốc lộ 1A, từng bước hoàn thiện mạng lưới giao thông, tăng cường liên hệ chặt chẽ ba miền Bắc - Trung - Nam; Tạo điều kiện hạ tầng để khai thác, phát triển vùng đất rộng lớn, giàu tiềm năng ở phía Tây Tổ quốc. Dự kiến sau năm 2030, một số đoạn của đường Hồ Chí Minh sẽ được nâng cấp trở thành cao tốc Bắc - Nam phía tây.

Đến nay, đường Hồ Chí Minh đã hoàn thành và đưa vào sử dụng hơn 2.360km, thể hiện rõ vai trò là con đường mang tính chiến lược trong phát triển, góp phần quan trọng bảo đảm chính trị, an ninh, phòng thủ biên giới. Đường Hồ Chí Minh còn đi qua nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử nổi tiếng như Vườn Quốc gia Cúc Phương, Di tích Lam Kinh, Bến En, khu lưu niệm Hải Thượng Lãn Ông, Di sản Thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng, Vườn Quốc gia Bạch Mã, Khu Bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh, Km số 0 Tân Kỳ, Khu Di tích Kim Liên - Nam Đàn quê Bác, Ngã ba Đồng Lộc, Khe Giao, Long Đại, Xuân Sơn, Hang Tám Cô, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn, Ngục Đăk Lây, Ngục Kon Tum..., đang góp phần tạo sự khởi sắc, thu hút du khách trong nước và quốc tế tới tham quan, nghiên cứu, học tập, nhất là giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử vẻ vang của dân tộc.

SÔNG CÔN - NHẬT LỆ